بێرنارد هێنری لێڤی
ئایا گەلی كورد دەبێتە قوربانییەكی دیكەی شەڕی ئۆكراینا؟
باسی كوردانی توركیا و ئێران هەر ناكەم كە چۆن سەركوتكردنیان لەلایەن رژێمەكانی ئەو وڵاتانەوە زیادیكردووە لەو كاتەوەی ئەوروپا سەرقاڵی لایەكی دیكەیە. هەروەها باسی كوردانی رۆژاڤاش ناكەم كە ئەردۆغانی بكوژ لەو كاتەوەی خۆی وەك فریادڕەسی چارەسەری هەناردەكردنی گەنم و دانەوێڵەی ئۆكراینا دەردەخات، داوا لە مۆسكۆ و تاران دەكات كە زیاتر دەستكراوە بێت لە قەتڵوعامی كوردان.
باسی پێشمەرگە دەكەم، واتە كوردانی عێراق، ئەوانەی كە دووان لە فیلمەكانمم بۆ تەرخان كردوون. ئەوانەی كە بینیم چۆن دەجەنگان دژی ئەو ئیسلامییە ئەژدیها ئاسایانەی كە هیچ نموونەیەكیان نییە تەنها مەگەر وەكو ئەو شەڕكەرانە بن كە دژی ئۆكرانییەكان شەڕ دەكەن، بەڵام ئێستا جارێكی دیكە خەریكە پشتیان تێبكەین.
ئایا ئێستا لە هەولێر چی روودەدات؟
داعش وا دەگەڕێتەوە! لە سلێمانی دەركەوتوونەتەوە، خۆیان رێكدەخەنەوە لە ژێرزەمین و كونەكانی چیای قەرەچووخ. سەیركە دەبینی هەموو رۆژێك هێزی ژەنەراڵ سیروان بارزانی دەبینی لەسەر سنوورە كۆنەكەی هێڵەكانی پێشەوەی سێكتەری 6 بە تەنیا رووبەڕووی مەترسییەكان دەبنەوە بێ ئەوەی هیچ لە هاوپەیمانەكانییان جا چ ئەوروپیەكان بن یان ئەمریكییەكان لەوێ بن. بێ منەتییە؟ عادەتێكی پیسە كە لە دیموكراسیدا دوای ئەوەی هاوپەیمانەكەت بەكارهێنا ئینجا فڕێی بدەی؟ یان گومانتان هەبێت كە بەرامبەر هەڕەشەیەكی تۆقێنەرە؟ ئەگەر گومانە، ئەوە لێرەوە پەیامەكە ئەگەیێنین لەسەر بابەتەكە كە یەكێكین لە دامەزرێنەرانی رێكخراوی ئەمریكی “دادپەروەری بۆ كوردان” لەگەل تۆما ئێس كاپلان. لە سەرچاوەی هەواڵی باوەڕپێكراوەوە كە داعش گۆشتێكی زیادە نییە و بیری كۆتایی پێ بێت، بەڵكو نوقتەیەكی رەشە كە پەلوپۆی لێ دەبێتەوە. یان وەكو گازێكە كە دەبێت بە هەڵم و لە هەوادا بڵاودەبێتەوە و دەمێنێتەوە تاوەكو ئەو كاتەی دوژمنەكانی دڵنیادەبنەوە و ئارام دەبنەوە ئەوكات ئەوان دەردەكەونەوە؛ ئەوەی كە ئێستا خەریكە لە كوردستان دەگوزەرێت.
ئێران جموجۆڵ دەكات، كرێگرتە نووستوەكانی لە ناوچەكەدا بەخەبەر دێنێ، میلیشیا شیعەكان وەگەڕدەخاتەوە، تا دەگاتە بەكارهێنانی پاسدارانیش بۆ پێكانی ئامانجەكانی و تۆپبارانكردنی هەولێر و دەوروبەری فڕۆكەخانەكەی، هەموو ئەمانە روودەدەن و هێشتا هاوپەیمانانی كوردستان هێندە نیگەران ناكات كە لە پەیامی رق ئامێزی ئێران تێبگەن بەرامبەر ئەو بەشە تایبەتەی كوردستان.
ئایا هاوپەیمانانی كوردەكان لە ویستی ئێران تێناگەن بۆ تێكدانی ئەزموونی دیموكراسیی كوردستان، هەروەك ئەوەی ئێستا پووتین لە ئۆكراینا دەیكات؟ لەو سڕینەوەیە دەترسین؟ كە پووتین دەیەوێ هەنگاوی لەخۆی گەورەتر بهاوێ و ئیمپراتۆریەتی قەیسەر بژیێنێتەوە؟ یان وەك شی جینپینگ كە لە تایوانەوە تا ئەفریقا لە جموجۆڵدایە تا دەگات بە دروستكردنەوەی رێگەی ئاوریشم و لەسەر خۆڵەمێشی ئیمپراتۆریەتەكانی رابردووی چین، هان، مینگ و كینگ یاریی دەكات؟ یان وەك ئەردۆغان كە دەیەوێ ئیمپراتۆریەتی لەناوچووی عوسمانی زیندوو بكاتەوە. لەولاشەوە باندێكی ئایەتوڵاكان ویستی هێنانەوە كایەی ئیمپراتۆریەتی گەورەی فارس لە كەللەی داون كە بەغدادیش دەكەوێتە ناو سنوورەكەی.
لە كتێبی “ئیمراتۆریەتەكە و سێ پاشاكە” باسی ئەوەم كردووە و روونمكردووەتەوە كە بۆچی لە ئێستاوە ئاڵنگاریی ئەو جموجۆڵانە بۆ نەوەكانی داهاتوو دەستیپێكردووە.
ئەو بەشەی كوردستان كە حكومەتی هەرێمی كوردستان تێیدا باڵادەستە لە شەڕی یەكەمی كەنداوەوە بەگوێرەی یاسای نێودەوڵەتی هەیە و پارێزراوە، لە دوای رووخانی سەدامەوە بەگوێرەی دەستوور مافی چەسپاوە، بەڵام بەردەوام لە ژێر گوشاری ئێران و حكومەتی عێراقی دایە. عێراق چەندین ساڵە هەوڵی لاوازكردنی كوردستان دەدات، هەڕەشەیە بۆ سەری، تا دەگاتە ئەو رادەی كە هەوڵی خنكان و بەداخەوە لێسەندنەوەی سەروەریی سنوورداری ئەو هەرێمە “ئۆتۆنۆمیی”ـە كوردییە دەدات.
لە 2014ـەوە تاوەكو ئێستا بەشێكی بودجەی هەرێمی كوردستان لەلایەن بەغداوە بڕاوە، تەنانەت بە بەرچاوی ئیدارەكانی ئەمریكاوە بودجەی 150 هەزار پێشمەرگەی چەندین ساڵەی بڕیوە. جگە لەوانەش رێگە لە بەرهەمهێنان و هەناردەكردنی هەرێمی كوردستان دەكرێ بەگوێرەی لێكدانەوە هەڵەكانیان بۆ ماددەكانی 110، 111 و 112ی دەستوور. لەوەشدا هاوپەیمانان یان هەڵوێستیان نییە و ناجوڵێن، یان هەڵوێستەكەیان زۆر لاوازە. ئەگەر بەئاگایی و چالاكیی گرووپی نوێنەران و سیناتۆرە ئەمریكییەكانی وەكو میكایل واڵتز، دینا تیتوس، جیم ریچ، دوگ لەمبۆرن، میكایل مەكۆل و بۆب مێنێندێز نەبووایە كە بەردەوام زەنگی مەترسی لێدەدەن، كورد لەمێژبوو دەگەڕایەوە سەردەمی شاخ.
لێرەوە دوو چارەسەر هەیە: یان ئەمریكا لە یەك زیاتر نازانێ بژمێرێت و (هەموو شتێكی بیرچووەتەوە بەرامبەر كوردەكان) بەرچاوی لێڵ بووە، چونكە ئەو جەنگە جیهانییەی كە لەلایەن بلۆكی هێزی سەركوتكار و نیوئیمپریالیستەوە دروستبووە ناتوانێت هاوكاری بكات جگە لە یەك هێڵ یان یەك لاوە وەكو ئەوەی سەرۆك ماكرۆن لە گوتارەكەیدا لەگەڵ باڵیۆزەكاندا ئاماژەی پێدا. بۆیە لە هەولێر خۆمان ئامادە دەكەین بۆ ئەوەی بەسەر كابولدا هات. یان ئەوەتا پێیان وایە كە نەوت و گازی كورد یەكێكە لە جێگرەوە جیدیەكانی رووسیا. پێیان وایە وەك ئەو زەمەنەی كە كورد دیوارێكی بەهێز بوو دژی داعش كە ئێستاش دەبێتە قەڵخانێك بەرامبەر بە هەڕەشەكانی پووتین لە رووی وزەوە و ئەو رووداوانەی دواتر روودەدەن.
دەبێ ئەمریكییەكان ئەوەیان لەیاد بێ كە باوكانی دامەزرێنەری ئەمریكا چەندە بە گرینگی لە جیۆپۆلەتیكیان روانیوە و دنیایان وەك شارۆچكەیەكی بچووك بینیوە. دەبێ بشزانن كە ئەوەی لە كیێڤ و هەولێر روودەدەن پەیوەندییان پێكەوە هەیە و یاریكەرەكان هەمانن.
