دکتۆر عەبدولڕەحمان مەولود
پرۆفسۆری یاریدەر، زانکۆی لۆریە، واترلۆ ، کەنەدا
هەر کەسیك نکۆلی لە ڕۆلی گۆڕان بکات لە هەولدان بۆ دروستکردنی کۆمەلگایەکی چاکتر، سەقامگیتر لەوەی هەبوو، ئەوا کەسێکی تەرەفدارەو ناتوانێ بێلایەنانە بیرکاتەوە. لەم نێوەشدا کاریگەری ئیجابیانەی نەوشیروان مستەفا لە دروستکردنی ئەم ئاراستە نوێیەی سیاسەت لە کوردستان بەراورد بە هیچ کەسی تر ناکرێت. بەلام، سەرەرای گرنگی گۆڕان بۆهێنانە کایەی سەردەمێکی نوێی سیاسەتکردن لە کوردستان و دوربینی و جیهانبینی نەوشیروان مستەفا بۆ سیاسەتکردن و بەرژیەوەندیەکانی خەلکی کوردستان ئەمیش لە کەموکوری بێبەری نییە. من لێرەدا، دوو هەڵەی ستراتیجی نەوشێروان مستەفا دیاری دەکەم. من پێموایە، ئەم دوو هەلە لەو خالە سەرەکیەکانەن کە گۆرانیان بەم ڕۆژە گەیاندو ، هەر ئەوانەش وادەکەن هەستانەوەی گۆڕان بەم ناو و فۆرمەی ئیستای بکەنە مستەحیل. ئەم دوخالەش ئەمانەن:
یەکەم، دەستنەگرتن بەسەرمایەی مرۆیی گۆران.
باشترین کەمپانیای تەلارسازی ئەگەر دەست بەئەندازیارەکانی نەگرێت زۆری پێناچی مایە پووچ دەبیت. باشترین نەخۆشانەی پلەیەکی جیهان ئەگەر دەست بەپەرستارەکانی نەگریت لەکار دەکەویت. باشترین کۆمپانی بۆشایی ئاسمان کە سالانە کەشت بۆ بۆشایی ئاسمان ڕێکبخات ئەگەر دەست بە زاناکان و کرێکارەکانی نەگرێت ئەوا لەناو دەچێت، هتد. هەر لەسەرەتاوە گۆران زۆر بیمنەت بوو لەسەرمایەی مرۆیی . بۆ نمەوونە، لەژێر چاودێری کاك نەوشیروان بریاردرا کە ڕێگا بۆ خۆکاندیدکرنەوەی ئەندام پەرلەمانەکانی نەدات. نییەت لەم بڕیارە هەرچی بێت، لە کۆتاییدا ئەم هەلوێستە بووە هۆی لەدەستدانی سەرمایەکی گەورەی مرۆیی لە بزووتنەوەی گۆران. ئەم بریارەی گۆڕان بووە هۆی دورخستنەوەی ژمارەیەك لەو توانایانەی کە جگەلەوەی خبرەی کاری سیاسی، ئیداری و تەخسوسیان پەیداکرد بوو، ببوون بە سیما، ناو و ناوبانگی گۆڕانیش. گۆڕان لە کاتێك بریاریدا کە ئەندام پەرلەمانەکانی ناتوانن خۆیان دوبارە کاندین بکەنەوە، لەسەرتاسەری دونیا خۆکاندید کردنەوە هیچ عەیبەی لەسەر نەبوو. لەو شوێنانەی کە بە لانکەی دیموکراسی، هەلبژاردن و پەرلەمان ناسراون بەسەدان و هەزارن ئەندام پەرلەمان هەن کە جگە لە کاری پەرلەمانتاری هیچ کاریتریان نەرکردووە لە ژیان.
تێنەگەیشتن یان لاموبالات بەرامبەر بەسەرمایەی مرۆیی گۆڕان، گۆڕانی بەم ڕۆژ گەیاند. لە ئێستاشدا هەر هەولێك بۆ چارەکردنی ئەم بابەتە بدرێت درەنگە. ئەو مەتریالە مرۆییە لەچاوەروانی گۆراندا نەماوە. هەندێکی بێهیوا بوو بەیکجاری وازی لەکاری سیاسی هێناوە، هەندێکی بوو بە ئۆپۆزیسیۆن، هەندێکی کاری سیاسی لە قالبیتردا دەکات، هەندێکی متمانەی بەهیچ کەسێکی گۆڕان نەماوە، …تاد.
دووەم، كاك نەوشیێروان شکستی هێنا لە دارشتنی بیرۆکەی دابینکردن سەرچاوەی ماڵی بزووتنەوەی سیاسی پێویستە جەماوەر بێت.
سەرەرای ئەو نەوشیروان مستەفا لەخەمی ئەوەدابوو فۆرمێکی نوێی حیزبایەتی لە کوردستان بێنێتەوە ئاراوە کە هاوشێوەی حیزبایەتیکردن بێت لە ڕۆژئاوا و جیاواز بێت لە حیزبی بەلشفی و ستالینی کە حیزب مەکتەبی سیاسی، ڕۆژنامەی مەرکەزی حیزبی، بنەو بارەگا ، دەزگای هەوالگیری، … تاد هەبێت، بەڵام، جگە لە گۆرانکاریەکی کەم ، ئەو نەیتوانێ گۆرانکاریەکی گەوەرە لەشێوەی کارکردنی حیزبایەتی لە کوردستاندا بێنێتە ئاراوە.
ئەم سەدەیە، بەجیاوازیەکی کەمەوە ، دوو فۆرمی سەرەکی حیزبایەتیکردن لەسەرتاسەری دونیا بەرهەم هێناوە. یەکێکیان ئەوەیە کە لە چین ، یەکێتی سۆڤیەتی و بلۆکی شەرقی کۆن و وولاتە مستەبدەکاندا هەیە یان هەبوو، ئەوەی تریش کە لەوولاتانی ڕۆژئاوا، هەر لە ئەسکەندەنافیا، تاکو ئەوروپا و ، ئەمەریکا و ئوسترالیادا هەیە. لەوەی یەکەمدا، حیزب پۆلێت بیرۆ (politburo) ، دەزگای ئەعلامی مەرکەزی، ئۆرگانی مەرکەزی حیزب، دەزگای هەوالگیری، زیندانی حیزبی … تاد هەیەو دەستیش بەسەر هەمو مومتەلەکاتی دەولەتدا دادەگرێت یان کەمپانیای زەبەلاحیان هەیە. بۆ نموونە، هەر ئێستا لە پەرلەمانی چین زیاتر لە دوو سەد بلیۆنێر هەن ( هەر بلێۆنیك هەزار ملیۆن دۆلارە ). لەوەی دووەمدا، حیزب هیچ ئەو دەزگایانەی نییە کە باسکمکردن. حیزب پێش هەر هەلبژاردنێك پێشبرکێەك لەنێوان ژمارەیەك لە ئەندامانی لەهەر بازنەیەکی هەلبژاردن ڕیکدەخا و کاندیدەکانی بۆ هەلبژاردن دیاریدەکات. حیزب و کاندیدەکانیش دەست دەکەن بەکۆمەك کۆکردنەوە بۆ هەلمەتی هەلبژاردنەکانیان، تاد.
تا ئەو ساتەش شێوەی باوی حیزبایەتیکردن لە کوردستاندا شێوەکاری حیزبی بەلشەفی و ستالینیە. پارتی و یەکێتی ئەم فۆرمە لە حیزبایەتیکردنیان بەمیرات لە حیزبی بەعسی ڕوخاو بۆماوەتەوە. گۆرانیش هەر لەسەرەتاوە بەهەلە دەستی پێکرد. ئەو لەسەر بودجەی گشتی و مولکی گشتی دروست بوو، بەبێ ئەوەی مۆلەتی لە ڕای گشتی وەرگرتبێت. جا ئەگەر تەبریرێكیش هەبێت بۆ چۆنیەتی دروستبوونی گۆڕان بەپشت بەستن بە بودجەو مولکی گشتی، ئەوا هیچ تەبریرێك نەبوو بۆ بەردەوام بوون لەسەر ئەم شێوە لەکارکردن، کۆمپانیا دروستکردن و کارکردن لەسەر شیوەکاری یەکێتی و پارتی.
دەستپێشخەری نەکردنی گۆڕان لەوەی هەلمەتی کۆکردنەوەی کۆمەکی مالی جەماورەی بەرێخات بۆ هەلبژارن ، هەروەها داوانەکردن لە کاندیدەکانی گۆران کۆمەك کۆبکەنەوە تاکو هەلمەتی هەلبژاردنی خۆیانی پێبەرێخەن، ئەو هەلە ستراتیجیە کوشندەیە بوو کە نەوشێروان موستەفا فیکری لێنەکردەوە، بەبیری دانەهات یان کاری پێنەکرد. واتە، كاك نەوشیێروان شکستی هێنا لە دارشتنی بیرۆکەی دابینکردن سەرچاوەی ماڵی بزووتنەوەی سیاسی پێویستە جەماوەر بێت. كاتێكیش گۆڕان شکست دێنێت لەم بابەتە، گۆڕان دوور دەکەوێتەوە لەوەی ببیتە بزووتنەوەیەكی جەماوەرەی (Grassroots movement) و ناچار دەبێت دەست ببات بۆ کەرستەوەو شێوەکاری کارکردنی یەکێتی و پارتی. هەر بۆیە، بۆ نموونە، کاتێك ئەندامانی گۆڕان ڕەخنەیان دەگرت لە دەستپیسی وەزیرەکانی گۆڕان لە بەغدا، عەمەری سەید عەلی وەك ڕێکخەری گشتی بزووتنەوەکە باسی لەوە دەکرد وەزیرەکان پارە بۆ حیزب پەیدا دەکەن. ئەمەش سەرەتای کۆتایی گۆڕان بوو.
بەداخەوە، تازە مارکەو براندی گۆڕان تەواو بوو. حیزب وەك هەر کۆمپانیایەکی بازرگانی کە متمانەی کڕیاری لەدەستدا، ئیتر هیچ (CEO) یەك یان سەرۆکێك ناتوانی پشتی ڕاست بکاتەوە. بەلام، سەرەرای کۆتایی گۆران یان مانەوەی وەك دوکانێکی سیاسی، کۆمەلگای کوردستان لەهەموو کات زیاتر وێلی سەردەمێکی سیاسی نوێنن کە كاك نەوشیروان دەستپێشخەر بوو لە هەولدان بۆ داهێنانی ئەم سەردەمە نوێێە لە سیاسەتکردن لە کوردستان.
هەوەلەکەی کاك نەوشیروان، یەكەم هەولی جدی بوو بۆ دروستکردنی ئاراستەیەکی نوێ لە سیاسەتکردن لە کوردستان، بەلام زۆربەی کات هەوەلەکانی یەکەم و دومەیش شکست دێنن. سەیری سەڤن ئاپ (7up) بکەن، بۆیە پێی دەلێن سەڤن ئاپ، چونکی شەشی هەو لی پێشتری داهێنەرەکەی شکستی هێناو لە حەوتەمدا سەرەکەوت و بۆیە ناوی نا سەڤن ئاپ. ئەوەی گرنگە کۆلەندانی ئەو کەسانەیە کە بروایان بەچاکسی لە سیستەمی بەرێوەبردن و حوکمرانی کوردستاندا هەیە
تاکو ئیستا لە سلێمانی ڕەوت و بزووتنەوەی جۆراوجۆر دروست بوون، لەوانە ڕیکخراوەکەی دکتۆر بەرهەم، نەوەی نوێ، گۆڕان، ڕەنگە رەوتی كاك لاهوریشی بێتە سەر. ئەمانە ئەگەر بەیەکەوە کاربکەن و بەسەر جیاوازیەکانیان سەرکەون و ” ئاراستەی دیموکراتی نوێ” پێك بێنن و ڕێکەون لەسەر کۆتایی هێنان بەمۆدیلی حیزبی بەلشفی لەکوردستاندا و کەموکوریەکانی گۆڕان تێپەرێنن، ئەوا دەتوانن ببن بەدیلی یەکێتی و پارتی. ئەگەرنا، کۆمەلگای کوردستان لەبەردەم شکستێکی گەورەدایە، سەرتاکەی بە نەمانی یەکێتی و پارتی دەست پێدەکات، بەلام بەچی دەگات دیار نییە. شکستێك زۆر گەوەرەتر دەبێت لە نسکۆی ئەیلول، شکستی ڕیفراندۆم و دۆرنداندنی سامانی سروشتی کوردستان.
