مەلا بەختیار
14/4، ساڵ رۆژی مەرگەساتی ئەنفالە. ئەنفال، لە دێرزەمانەوە، تیزاب ئاسا، مێژووی نەژاد و رەچەڵەكی كورد، تا زەمانی بەعس، خستۆتە ناو ژانی هەمیشەییەوە.
سەركردایەتی سیاسیی كوردستان، خوێندنەوەیەكی زانستییان بۆ بنەچەی چینایەتی بەعس و شوناسی ئایدۆلۆژیان، هەرگیز نەبووە. كە بنەچەی ناسیۆنالیزمی شۆفێنی دواكەوتووی عەرەبە، لەسەر بنجی ئایین- مەزهەب روابون. ئایدۆلۆژیەكەشیان باڵادەستێتی نەژادی عەرەب و پەیامی ئیسلامی عروبەوی بەعسیانە بوو. كاتێك، ئایین- مەزهەب، ئاوێتەی ئایدۆلۆژیەتی نەتەوەیی گۆشەگیر دەكرێ، لەسەر دەسەڵاتدا و بۆ پاراستنی دەسەڵات، بەرە بەرە بەرەو فاشیەت دەخزێن. بۆیە زۆر زۆر گرنگە ئایین و دەسەڵات لێك داببڕێن.
نەناسینی بنەچەی چینایەتی و شوناسی ئایدۆلۆژی بەعس، لەسەرەتای دامەزراندنیانەوە، كێشەی گەورەی حیزبە سیاسیەكانی عێراق- سوریا، ئینجا هی وڵاتانی دیكەی عەرەبی بووە. تارادەیەك بە چەپەكانیشەوە. بۆیە، یان لەكاتی ئۆپۆزسیۆندا، زۆربەی لایەنە سیاسیەكانی ناوچەكە دۆستایەتییان كردون، یاخود لە هاتنە سەر حوكومڕانیاندا، چونەتە ناو بەرەی سیاسیەوە، لەگەڵیاندا. ئەمە لەكاتێكدا ئەگەر بەقوڵی ئایدۆلۆژیەتی بەعس لێكبدرایەتەوە، نەدەبوو هەر لەسەرەتاوە، بواری پەرەسەندنی ئەم ئایدۆلۆژیەتە فاشیستیە درابا.
تائێستاش، تێگەیشتنی زانستی، بۆ رەگەزە كۆمەڵایەتی و سیاسیەكانی فاشیەتی رۆژهەڵاتی دواكەوتوو، لە ناو هێزە سیاسیەكاندا دیاری نەكراوە. بۆیە، لەقۆناغە جیاوازەكاندا، یان ناسیۆنالیزمی دواكەوتوو، بەناوی دەوڵەتی نەتەوەیی و یەكێتی نەتەوەییەوە، رای گشتی لە خشتە دەبەن، یاخود، بزوتنەوەی سەلەفی دەتوانن بەناوی ئایین- مەزهەبەوە، بزاڤێكی فاشی بسەپێنن. یاوەكو بەناوی خەباتی نیشتیمانییەوە، لەسەركوت كردنی دیموكراسیدا، رەفتاریان فاشیستیانەیە.
ئەو راراییە، لە ناسین و ناساندنی رەگەزەكانی فاشیزمی دواكەوتوو، تا هەنوكەش، لەناو لایەنەكانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا بەردەوامە. بە كوردستانیشەوە. هەر بۆیە، تێزی بێ پێزی سیاسی – تیۆری جۆراوجۆر لە لایەن سەركردە و سەركردایەتی لایەنەكانەوە دەهۆنرێتەوە، هەتا ئەنفال نەكرێتە پرسێكی سیاسی- نەتەوەیی، لە سەر هەموو ئاستەكاندا. بە ئاستی سزادانی تاوانبارانی كوردیشەوە!
بەڕای بەندە، ئەم كوردە، پێویستی بەوەیە ئامادەكاری بۆ كۆنگرەیەكی زانستی لەسەر ئەنفال بكات.. تیایدا، كەیسی ئەنفالكراوان، لەبەزەیی مرۆییەوە بگۆڕدرێ بە پرسێكی نەتەوەیی ستراتیژی. پرسەكە، ناكرێ تەنها لە دەستی حیزبە سیاسیەكاندا بمێنێتەوە. چونكە ئەم حیزبانە دوای (33) ساڵ نەیانتوانیبێ پرسەكە بكەنە پرسێكی ستراتیژی، تازە، دوای لە دەستدانی ئەو ساڵانە.. بەتایبەتی لەدوای روخانی بەعس و لە نوسینی دەستوری هەمیشەیی عێراقدا، نەیان توانیبێ، پرسەكە بكەنە ستراتیژی، لەمەو دواش پێیان ناكرێ.
هەقوایە، خەمخۆرانی مەدەنی و نوسەرانی ئەكادیمی و سەربەخۆ، خەمێكی كۆنگرەی بەستراتیژیكردنی پرسی ئەنفال بخۆن.
دیارە، ئەنفال و كیمیاباران كردنی كوردستان، دوانەی تراژیدیای نەتەوەكەمانن.. جوێ ناكرێنەوە. ئیتر كاتێتی فشاری رای گشتی دروست بكرێ، بۆ بەستنی كۆنگرەیەكی ئەنفال.. كۆنگرەیەك تیایدا، لەهەموو بارێكی ئابوری، سیاسی، كۆمەڵایەتی، كلتوری، سایكۆلۆژی و یاسایی، پرسەكە هەڵبسەنگێندرێ.. بەرەنجامەكەشی بەو ئاراستەیەدا گەڵاڵە بكرێ كە ئەركی یەكەمی گەلەكەمان و حكومەتی كوردستان و لایەنە سیاسیەكان، داكۆكی بێ لە سیاسەتی قەرەبووكردنەوەی زیانە مادی و روحیەكانی ئەنفال، قەرەبووكردنەوەكەش، بەشێكی بۆ قوربانیەكان بێ، وەكو كەسوكار و میراتگرانی ئەنفال.. بەشێكیشی بۆ بوژاندنەوەی ناوچە ئەنفالكراوەكان بێ.. لە سۆرانەوە بۆ بادینان. دەمێنێتەوە بڵێین: هەقوایە، مەترسیەكانی فاشیەت و دژایەتی دیموكراسی، بكرێتە وانەیەك و لە خوێندنگاكاندا بخوێنرێت.
سەرنج: ئەم وتارە لە رۆژنامەی (پرس) بڵاوکراوەتەوە، کە رۆژنامەیەکە تایبەت بە پرسی ئەنفال و جینۆساید
